Mustafa Kemal Atatürk, Türk devlet hayatında ulusal irade kavramının temelini atmak, demokrasiye inanmış bir lider olarak benimsemiş olduğu “Ulusal Egemenlik” ilkesini ulusuna kazandırmak amacıyla 23 Nisan 1920 Cuma Günü, tüm halkını davet ederek Türkiye Büyük Millet Meclisini kurmuştu. Atatürk Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni; Türk milletinin yüzyıllardır süren arayışının bir özeti ve onun kendisini yönetme bilincinin canlı bir örneğidir.” şeklinde ifade etmektedir. Sonuçta, Türkiye Büyük Millet Meclisi, savaşlardan çıkmış bir ülkenin yokluklar ve imkânsızlıklar içerisinde milli mücadeleyi yöneterek ulusuna bağımsızlığı ve Cumhuriyeti kazandırmıştır.
Edirne, tarihi geçmişinde birçok istila ve işgallere uğramış, Atatürk ve silah arkadaşlarının vermiş olduğu milli mücadeleye büyük destek vermiştir. Özellikle Osmanlı İmparatorluğunun son günlerinde kent halkının Türk Ulusal Bağımsızlık Mücadelesi için yaptığı gayretler unutulmamalıdır. Edirne, gerek “İttihat ve Terakki Cemiyeti”nin kurulması ve gelişmesi, gerekse “Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti”nin kuruluşlarında önemli merkezlerden biri olmuştur. Bugün Edirne Belediyesi Kent Müzesi binasının gizli yürütülen İttihat ve Terakki toplantılarının yapıldığı yer oluşu, Edirne Belediye Başkanlığı döneminde Trakya Paşaeli Cemiyetinin kurulmasında önemli rol oynayan M. Şevket Dağdeviren’in Cemiyet toplantılarının Edirne Belediye Binasından yapması, Cemiyetin 12 Edirneli hemşerilerimiz tarafından kurulmuş olması önemlidir.
Mustafa Kemal Atatürk’ün kurmuş olduğu ilk Türkiye Büyük Millet Meclisinin birinci yasama döneminde Ankara'da toplanan meclis, iki dereceli seçim sistemine göre yapılan seçimle gelen yeni üyeler ile eski Osmanlı Meclis-i Mebusan’ından katılan toplam 437 üyeden oluşmuştur. Ancak 437 üyenin 337’si dönemi tamamlayabilmiştir. Meclis’in açılışına, seçim bölgelerinden gelebilen 115 milletvekili katılabilmiştir. İsmet İNÖNÜ, Cafer Tayyar EGILMEZ, Kazım KARABEKİR ve Mehmet Şeref AYKUT Edirne Milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisinin ilk yasama yılında yer almıştır.
Türkiye Cumhuriyet tarihinin ilk partisi, 9 Eylül 1923 tarihinde, Mustafa Kemal Atatürk tarafından kurulan “Cumhuriyet Halk Fırkası”dır. “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” nin devamı olan bu parti, 9 Mayıs 1935’te “Cumhuriyet Halk Partisi” adını almıştır. Cumhuriyet Halk Partisi, çok partili dönemin başlangıcı olan 1946 yılına kadar iktidar olarak ülke yönetimde görev almıştır. Edirne tek partili dönemde Cumhuriyet Halk Partisi, 1920 yılında 5, 1923 yılında 3, 1927 yılında 4, 1931 ve 1935 yılında 4’er, 1939 yılında 6 ve 1943 yılında 5 olmak üzere toplam 31 milletvekilini Ankara’ya göndermiştir.
Tek partili dönem, 1946 yılında yapılan çok partili seçim ile sona ermiştir. Çok partili dönemin ilk seçimlerine, CHP’nin dışında, Milli Kalkınma Partisi (MKP) ile Demokrat Parti (DP) katılmıştır. T.B.M.M. çok partili döneminin sekizinci yasama yılında Edirne’yi 5 milletvekili temsil etmiştir. Bunlar, Cumhuriyet Halk Partisi’nden M.Edip Ağaoğulları, Mahmut Nedim Gündüzalp, Demokrat Parti’den Fethi Erimçağ, Mehmet Bahattin Öğütmen ve Mehmet Şevket Öktem’dir.
Demokrat Parti, 1946 yılı seçimlerinde % 80 oy oranı ile 3 milletvekili, CHP’de % 20 oy oranı ile 2 milletvekili çıkarmıştır. Demokrat Parti, 1950 yılında ise % 54.1 oy ile 5 milletvekili çıkarmıştır. 1950 yılı seçimlerine Edirneli seçmenin katılım oranı % 91,9 dır. 1950 yılındaki seçimlerde CHP’nin oy oranı % 41,1 olup milletvekili çıkaramamıştır. 1954 yılı seçimlerine 5 parti katılmış, seçimlere katılım oranı % 92.1’dir. DP’ % 61,4’ünü alarak 6 milletvekilini TBMM’ne göndermiştir. Bu dönemde CHP % 34,8 oy oranına sahip olmasına rağmen milletvekili çıkaramamıştır. 1957 yılında ise seçimlere katılım oranı % 85.3’dır. DP % 53.2 oy alarak yine 6 milletvekilini Ankara’ya göndermiştir. Bu dönemde CHP % 37.3 oy oranı ile yine milletvekili çıkaramamıştır.
Edirne’yi temsilen Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne giren milletvekillerini partilere göre incelediğimizde;
Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AK Parti) 2002 yılında % 8.7, 2007 yılında % 20.7, 2011 yılında % 30.4, 7 Haziran 2015 tarihindeki seçimlerde % 24.8 ve 1 Kasım 2015 tarihinde yapılan seçimde % 27.8, 24 Haziran 2018’de yapılan seçimde ise % 28.7 oranında aldığı oylar ile birer milletvekili çıkararak toplam 6 milletvekili çıkarmıştır. Adalet Partisi (AP), 1961 yılında % 26.3 oy oranı ile 2, 1965 yılında % 56.4 ile 2, 1969 yılında % 50.8 oy oranı ile 3, 1973 yılında % 41.6 oy oranı ile 2, 1977 yılında da % 39.5 oy oranı ile 2 olmak üzere toplamda 11 milletvekili çıkarmıştır. Anavatan Partisi (ANAP) ise 1983 yılında % 37.4 oy oranı ile 2, 1987 yılında % 26.1 oy oranı ile 2, 1999 yılında da % 14.9 oy oranı ile 1 milletvekili olmak üzere genel toplamda 5 milletvekili çıkarmıştır.
Cumhuriyet Halk Partisi, çok partili dönemde, 1946 yılındaki seçimlerde % 20 oy ile 2, 1961 yılında 38.5 oy oranı ile 1, 1965 yılı seçimlerinde % 30.6 oranı ile 1, 1969 yılında % 32.8 oy oranı ile 1 milletvekili çıkarmıştır. 1973 yılında oranını % 44.2’ye çıkararak 2 milletvekili, 1997 yılında % 53.8 oy oranı ile 2, 2002 yılında % 28.8 oy oranı ile 3, 2007 yılında % 35.8 oy oranı ile 2, 2011 yılında % 51.7 oy oranı ile 2, Haziran 2015’de % 52.9 ile 2 milletvekili ve Kasım 2015 yılında yapılan seçimlerde de % 55.9 oranında en yüksek oyu alarak 2 milletvekili çıkarmıştır. 24 Haziran 2018 tarihinde yapılan seçimlerde ise kesin olmayan sonuçlara göre % 45.40 oranında oy alarak 2 milletvekili çıkarmıştır. Bu veriler ile CHP toplamda 23 milletvekili çıkarmıştır. Demokrat Sol Parti (DSP) ise, 1991 yılında % 25.4 oy oranı ile 2, 1995 yılında % 33.7 ile 2, 1999 yılında da % 45.6 oy oranı ile 3 milletvekili çıkartarak toplamda 7 milletvekilini Meclise göndermiştir. Doğru Yol Partisi (DYP), 1991 yılında % 31.1 oy oranı ile 2, 1995 yılında % 28.9 oy oranı ile 2 olmak üzere toplamda 4 milletvekili çıkarmıştır. Halkçı Parti (HP), 1983 yılında % 41.3 oy oranı ile 2 milletvekili çıkarmıştır. İYİ Parti’de, 24 Haziran 2018 Pazar Günü yapılan seçimlerde % 15.16 oy alarak 1 milletvekili çıkarmıştır. Millet Partisi (MP) ise 1965 yılında % 6.6 oy oranı ile 1 milletvekili çıkarmıştır. Milliyetçi Halk Partisi (MHP) ise 2007 yılında % 16.8 oy oranı ile 1 milletvekilini Ankara’ya göndermiştir. Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) de, 1987 yılında % 29 oy oranı ile 2 milletvekilini Meclise göndermiştir. Yeni Türkiye Partisi (YTP)’de, 1961 yılı seçimlerinde % 24.4 oy oranı ile bir milletvekilini Ankara’ya göndermiştir. Bu veriler ışığında 1946-2018 yılları arasında yapılan seçimlerde toplam 84 milletvekili Edirne’yi temsilen Türkiye Büyük Millet Meclisine Milletvekili olarak görevlendirilmiştir. Gönderilen milletvekilleri arasından İlhami Ertem 1.4.1967-3.2.1969 yılları arasında Milli Eğitim Bakanı, Şerif Ercan 29.11.1991-16.05.1993 yılları arasında Devlet Bakanı ve Dr.Mehmet Müezzinoğlu 24.01.2013-25.5.2016 tarihleri arasında Sağlık Bakanı olarak kurulan hükümetlerde görev almışlardır.
Seçime katılan partilerin aldıkları en yüksek oy oranları ve çıkardıkları milletvekillerini incelediğimizde, şu sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Adalet Partisi en yüksek oyu 1965 yılında % 56.4 oy oranı ile 2 milletvekili, ANAP 1983 yılında % 37,4 oy oranı ile 2 milletvekili, DYP 1991 yılında % 31,1 oy oranı ile 2 milletvekili, DSP 1999 yılında % 45,6 oy oranı ile 3 milletvekili, AK Parti 2011 yılında % 30,4 ile 1 milletvekili, CHP 2015 yılında % 55,9 oy oranı ile 2 milletvekili çıkarmıştır. Demokrat Parti, 1946 yılında oyların % 80’ini alarak 3 milletvekili, 1954 yılında da, oyların % 61,4’ünü alarak 6 milletvekilini TBMM’ne göndermiştir. Bu istatistiki veriler şunu gösteriyor ki, Edirne’nin siyasi tarihinde en yüksek oyu 1946 yılında % 80 oy oranı ile Demokrat Parti almıştır.
Edirne genelinde seçmenlerin seçimlere katılım oranlarını incelediğimizde, en yüksek katılımın 1987 yılında % 96,7 oranında, en düşük katılımın da, % 63,2 ile 1969 yılında gerçekleştiğini görüyoruz.
Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşlarının 23 Nisan 1920’de kurduğu Türkiye Büyük Millet Meclisinde görev yapacak milletvekili seçimleri 24 Haziran 2018 günü yapıldı. Bu yıl yapılan seçimlerde iki tür oylama ile gerçekleştirildi. Birincisi Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi uygulaması için Cumhurbaşkanı seçimi diğeri de Milletvekilliği seçimi idi. Sonuçta ülkemiz yeni bir yönetim sistemi ile yönetilecek. Partili Cumhurbaşkanı Sistemi olarak da adlandırılan bu sistemin eksi ve artılarını yaşayarak göreceğiz. Seçim sonuçlarına baktığımızda; Kesin olmayan sonuçlara göre, Türkiye genelinde % 52.59 oy oranı ile AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan Cumhurbaşkanı olarak seçilmiştir. Edirne İli Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Muharrem İnce % 55.64, Recep Tayyip Erdoğan % % 31.40, Meral Akşener % 10.37, Selahattin Demirtaş % 1.68, Temel Karamollaoğlu ise % 0.64 oy almıştır. Milletvekili seçimlerine göre ise yine kesin olmayan sonuçlara göre katılımın % 88.61’in olduğu Edirne İl’inde CHP % 45.40 oy oranı ile birinci parti olmuştur. AK Parti % 28.57, İYİ Parti 15.64, MHP % 5.05, HDP % 3.68, SP % 1.03, Vatan Partisi, % 0.32, HÜDA PAR % 0.22 oy almışlardır. Bu seçimler sonunda Edirne Milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisinde Edirne’yi temsilen CHP’den Okan Gaytancıoğlu, Erdin Bircan, AK Partiden, Fatma Aksal, İYİ Partiden de Orhan Çakırlar seçilmiştir. Başarılar diliyorum.
Yeni hükümet sistemi ve Seçim sonuçlarının ülkemize ve kentimize hayırlı olması dileğiyle…