İnsanlığın doğuşu ile birlikte bilgi, uygarlığın temel taşı olmuştur. Üretilen bilgi, kâğıt ve matbaanın icat edilmesiyle birlikte basılabilme ve çoğaltılabilme özelliğine kavuşmuştur. Böylelikle üretilen bilgiler yazılı kültür öğeleriyle (kitap, dergi vb. yayınlarla) insanoğlunun bilgi hazinesi ve dostu olmayı başarmıştır. Sanayi toplumu sürecinin sonunda teknoloji alanındaki gelişmeler, 21. yüzyılda “Bilgi Toplumu” ile birlikte hızlanmıştır. İnternet ve WEB teknolojilerinin ortaya çıkışıyla üretilen bilgiler sayısallaştırılarak bilgisayar ortamında arşivlenebilir ve interaktif ortamdan paylaşılabilir hale gelmiştir. Tüm bu toplumsal süreçler, insanların iş, kültür ve sosyal yaşamlarına da değişim getirmiştir. Her sektör kendi alanındaki değişimleri takip ederek ürettikleri mal ve hizmetler ile sunumlarında değişikliğe gitmek zorunda kalmıştır.
Kütüphaneler de yaşanılan toplumsal değişim süreçleriyle birlikte çağdaş hizmetler vermek için değişim sürecine girmiştir. Bu gelişmelerle günümüz kütüphaneleri, bir taraftan bilgi okuryazar sayısını çoğaltabilmek için çaba harcarken diğer taraftan da üretilen her türlü bilgiyi sınır tanımadan 7 gün 24 saat bilgi teknolojileri aracılığıyla sunabilmektedir. Bu bağlamda kütüphaneler, gelecek nesiller için yenilikçiliği, yaratıcılığı ve bilgiye erişimi teşvik etmenin yanında “Toplumsal Sürdürülebilir Kalkınma ve Sosyal Projelere” destek verebilmelidir. Toplumla köprü kurabilmek için mesleki ve diğer sivil toplum kuruluşlarıyla ortaklaşa çalışmalar yaparak bireylerin dolayısıyla toplumların ekonomik, kültürel ve sosyal yönden gelişmesi için yeni görevler üstlenebilmelidir.
Birleşmiş Milletler (BM), yoksulluğa son vermek, dünyayı korumak ve tüm insanların barış ve refah içinde yaşamasını sağlamak amacıyla, 169 hedeften oluşan "Birleşmiş Milletler (BM) 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi" ni hazırlamıştır. Hazırlanan bu proje, 193 üye ülke tarafından Eylül 2015 tarihinde kabul edilmiş, 1 Ocak 2016 tarihinde uygulamaya konulmuştur. Uluslararası Dünya Kütüphane Dernekleri ve Kurumları Federasyonu (IFLA), Birleşmiş Milletlerin geliştirdiği bu projeyi 17 başlıkta topladığı sürdürülebilir kalkınma amacıyla (SKA:SDG) dünyadaki tüm kütüphanelerin destek olmasını değerlendirmiştir. Yapılan bu değerlendirmeler neticesinde bugün dünyanın dört bir yanındaki kütüphaneler, SDG'lerin her birinin başarısını destekleyen çok çeşitli ürün ve hizmetler sunabilmektedir. IFLA’nın WEB sayfasında oluşturduğu “IFLA Dünya Haritası”n da her ülkenin başarı hikâyeleri ülkelere göre bu harita üzerinde gösterilmektedir. Nasıl ki, yaşamımızın bir hikâyesi var ise kurumların da bir başarı hikâyesi olmalıdır. İnsanoğlu tarih boyunca, hikâye anlatma, bilgiyi, bilgeliği paylaşma için çaba harcamamış mıdır? Geçmişte sözlü kültür ile anlatılan bu değerler, sonrasında yazılı kültür öğeleri ile üretilip paylaşılabilmekteydi. Günümüzde ise hikâyeler, bilgi teknolojileri aracılığıyla dijital ve görsel kültür öğeleri ile üretilip okuyuculara sınır tanımadan ulaştırılabilmektedir.
Birleşmiş Milletlerin (BM) Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine (SDG) katkıda bulunmak amacıyla gerçekleştirilen çalışma hikâyelerinin IFLA’nın oluşturduğu dijital alanda paylaşılmasıyla, dünyadaki kütüphaneciler gerçekleştirilen başarılı hikâyeler ile buluşabilmektedir. Bu bağlamda, kütüphane yöneticileri de başarılı örneklerden yola çıkarak yeni projeler üretebilme imkânına erişebilmektedir. Bizlerin de ülkemizde ürettiğimiz ve yürüttüğümüz bu tür projeleri burada paylaşarak ülkemizin sesini tüm dünya kütüphanecilerine duyurabilmeliyiz.
IFLA'nın kitapçığında ve “Herkes için Erişim ve Fırsat: Kütüphane Birleşmiş Milletler 2030 Gündemi'ne Nasıl Katkı Verdi?” Broşürünü incelediğimizde 17 maddeden oluşan amaçların ilk 4’ü şöyle sıralanmaktadır; SDG 1 – Her Yerde Her Açıdan Fakirliğin Kaldırılması: Kütüphaneler, insanlara kendi yaşamlarını iyileştirme ve bilinçli karar vermeyi destekleme fırsatları sunar. Mobil kütüphaneler kitapları, hizmetleri ve internet erişimini kırsal ve uzak topluluklarda erişilebilir kılarak, başkalarına izole edilebilecek insanlara fırsatlar sunar. SDG 2 - Açlığı sona erdir, gıda güvenliği sağla ve beslenmeyi geliştir ve sürdürülebilir tarımı teşvik et: Tarımsal kütüphaneler, esnek, sürdürülebilir ürünler geliştirmeye yardımcı olan ürünler, pazar bilgileri ve tarım yöntemleri hakkındaki araştırma ve verilere erişim sağlar. Halk kütüphaneleri ve toplum kütüphaneleri aynı zamanda okuryazarlığı teşvik eder, BİT eğitimi, yerel dillerdeki bilgilere erişim sağlar ve yerel hizmetlerin desteklenmesi için ortaklıklar geliştirmenin yanı sıra, kırsal toplumlar için devlet hizmetlerine ve fonlarına açılan bir kapıdır. SDG 3 - Sağlıklı yaşama sahip ol ve her yaşta herkes için refahı sağla: Tıp kütüphaneleri ve hastane kütüphaneleri, gelişmiş klinik ve halk sağlığı çıktılarını destekleyen tıbbi araştırmalara erişim sağlar. Tüm kütüphanelerde sağlık bilgisine halkın erişimi insanların daha iyi yaşam tarzı seçimleri yapmasına ve sağlıklı kalmasına yardımcı olur. SDG 4 - Kapsayıcı ve eşit kalitede bir eğitimin sağlanması ve herkes için yaşam boyu öğrenme fırsatlarının teşvik edilmesi: Kütüphaneler dünyanın her ülkesindeki okulların, üniversitelerin ve kolejlerin merkezindedir. Tüm kütüphaneler okuryazarlık programlarını destekler, öğrenme için güvenli bir alan sağlar ve araştırmacıları yeni bilgiler oluşturmak için araştırma ve verilere erişmek, uygulamak ve yeniden kullanmak için destekler. Kütüphaneler aynı zamanda topluluklarında kolaylaştırıcı olarak hareket eder ve öğrenmeyi desteklemek için yerel öğrenme merkezleri kurar.
Değerli okurlarım, işte dünya kütüphaneleri, BM tarafından 2030 gündemi olarak üretilen sürdürülebilir kalkınma projelerinde böyle çalışmalar içinde yer alabilmektedir. Onun için gelişmiş Avrupa ve Dünya Kentlerinin her bir mahallesinde bir kütüphane binası hizmet vermekte ve halkı da kütüphaneye girmek için kuyruk oluşturabilmektedir. Dünyada kentler “Marka Kent” olmak için yarışırken, dünya ve kent yöneticileri de, kentlerinde bilgi merkezleri kurarak toplumlarının bilgili yani bilgi insanı olarak “Bilgi Toplumu”n da yer almalarını sağlamaktadır. .
Ülkemizde de bu yıl 55 ncisi kutlanan kütüphane haftası temasının “Değişen Toplum, Dönüşen Kütüphaneler” başlığında oluşu önemli bir değişimin habercisidir. Ülkemizdeki kütüphanelerin de böylesi sürdürülebilir kalkınma projelerinde yer alarak ülkemizin ekonomik, kültürel ve sosyal alanda kalkınmasına katkı sağlaması dileklerimle 55. Kütüphane Haftasını Kutluyorum.
Kaynaklar: