Ülkemizde sıklıkla gazetelere, haber bültenlerine “Çöp Ev” olarak konu olmuş, biriktiricilik (istifçilik) bozukluğundan bahsetmek istiyorum.
Biriktiricilik bozukluğu, bir nesnenin özel değeri olsun ya da olmasın gelecekte bir gün belki kullanılır düşüncesiyle, sağlığa zararlı sağlıksız nesneleri bile biriktirmek, elden çıkarmanın verdiği sıkıntı sebebiyle ilişkisini koparmakta zorluk yaşama durumuna denmektedir.
Biriktiricilik bozukluğu olan bireyler kendisine zorluk yarattığı gibi beraber yaşadığı kişi veya kişilere de zorluk yaratırlar. Bu sebeple ilişkilerinde zedelenmeler hatta kopmalar yaşanmaktadır.
Biriktiricilik bozukluğu benlikle uyumludur yani, kişi yanlış ya da hatalı bir şey yapmıyordur, durumdan rahatsızlık duymuyordur. Bu sebeple içgörü zayıf ve tedaviye başvuru oranı azdır.
Kadınlarda kompulsif alışveriş yapma, erkeklerde ise değersiz ve ucuz şeyleri biriktirme daha fazla görülmektedir.
Nedenleri Nelerdir?
Spesifik bir nedeni yoktur. Genetik, psikolojik, çevresel, biyolojik birçok faktörün etkisi/etkileşimi sonucunda gelişebilmektedir. Yaş, cinsiyet ve ekonomik durum ayrımı olmadan her bireyi etkisi altına alabilir.
Bir yakının kaybı, boşanma durumları, evinin boşaltılması ya da doğal afet yoluyla eşyalarını kaybetme, yalnızlıkla baş etme yöntemi olarak biriktirme, biriktiricilik bozukluğuna sebep olabileceği düşünülen bazı durumlardır.
Biriktiricilik bozukluğu; majör depresif bozukluk, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, kıl ve deri yolma bozuklukları, sosyal fobi, bunama, psikoz ve dürtü kontrol bozukluğuna eşlik edebilmektedir.
Belirtileri Nelerdir?
- Eşyalara çok fazla anlam yüklemek ve duygusal bağ kurmak.
- Biriktirilen eşyalara bağımlı hale gelmek.
- Değersiz eşyaları bile çöpe atmakta (kendisi ya da bir başkası tarafından) öfkelenme ve aşırı seviyede kaygı duymak.
- Gazete, oyuncak, dergi, bebeğinin bütün kıyafetlerini saklamak, kiraz çekirdeğini biriktirmek, yediği yemeklerin çöplerini biriktirmek, giysi biriktirmek.
- Evinin her yerini eşyayla doldurmak ve kullanım alanını en aza indirmek.
- Eşyaları düzenlemek, toparlamak yerine bir yığın yapmak.
- Az ya a hiç olmayan sosyallik.
- Günlük planlar yapmakta ve hayata geçirmekte, karar almakta zorlanma.
Neler Yapılabilir?
Bilişsel davranışçı terapi etkili yöntemler arasındadır. Psiko-eğitim, motivasyonel teknikler, bilişsel hatalar, yüzleştirme, beceri kazandırma, tekrar etmesini önleme çalışmalrı yapılır.
Eşlik eden başka bir hastalık durumunda ilaç tedavisi uygulanabilmektedir.
Gizem Ürek Psikolojik Danışmanlık
Psikolog Gizem Ürek