Kirlenme/Bulaşma Obsesyonları – Temizlik/Temizleme Kompulsiyonları:
En yaygın obsesyon olduğunu söyleyebiliriz. Bireyler kirli ve pis olduğunu düşündüğü yerlerden (hastane, okul, lokantalar, başka kişilerin evleri, çöp kutuları, tuvaletler) ve insanlardan mikrop, toz, pislik bulaşabileceği kaygısını taşımaktadır. Para alışverişi apmak, tokalaşmak, otobüs kullanmak, dışarıda bir şeylere dokunmak bireyler için çok zordur. Bir şeyin pis ve kirli olması düşüncesi bireyler için yeterli bir sebeptir. Pis ve kirli olduğunu düşündüğü şeylere karşı iğrenme duygusu yaşamaktadırlar.
Kirlenme/bulaşma obsesyonuna eşlik eden kompulsiyon, temizlik/temizleme kompulsiyonudur. Birey kirlendiğini ve kendisine bir şeylerin bulaştığını düşündüğünde tekrarlayan şekilde temizlik yapma davranışına girer. Bu davranış şekli kişide kısa süreli rahatlamaya olanak tanır. Ancak bir süre sonra yeterli gelmeyerek tekrarların sıklığı ve süresinde artmalar yaşanmaktadır. Örnek olarak; uzun süreli el yıkamak, evi ve eşyaları sürekli temizlemek, banyoda uzun saatler geçirmek. El yıkarken süre tutmak ve/veya birkaç kez yıkamak.
Kuşku/Şüphe Obsesyonları – Kontrol Kompulsiyonları:
Diğer sık görülen obsesyon ve kompulsiyondur. Birey bir durumun gerçeğinin ne olduğunu kestiremediği zamanlarda kararsızlık, şüphe, kuruntu duymaktadır ve emin olamamaktadır. Örnek olarak; Kapıyı kapadım mı? Kapıyı kilitledim mi? Anahtarımı aldım mı? Camı kapadım mı? Ütünün fişini çektim mi? Ocağı söndürdüm mü?
Birey bir durumun ne olduğunu kestiremediği zamanlarda yaşanılan duyguya son vermek ve soruların cevabını alabilmek adına kontrol davranışı sergilemektedir (kontrol kompulsiyonu). Obsesyon geldiği zaman yatıştırmak adına kompulsiyon gerçekleştirilir.
Simetri/Düzen Obsesyonları – Sıraya Koyma/Düzenleme Kompulsiyonları:
Birey genel bir uyum ve denge hissi içerisindedir. Bunun için çok zaman ve emek harcamaktadırlar. Simetri/düzen obsesyonlarına sıraya koyma ve düzenleme kompulsiyonları eşlik eder. Rahatsız eden bir obsesyon olduğunda kompulsiyon devreye girer. Her şeyi planlayarak hareket etmeye çalışırlar ve bu sebeple yavaş hareket eden insanlar olarak bilinirler.
Cinsel Obsesyonlar:
Bireyler açık saçık şeyler söyleme dürtüsü, aileden ve/veya tanıdık olan ya da olmayan kişilere karşı duyulan cinsel dürtüler, cinsel eylemlerde bulunma düşlemleri, cinsel şiddet eylemleri ile ilgili düşünceler, aynı cinsten kişilerden uzak durma ve cinsiyeti ile ilgili kuşku duyma obsesyonları içerisindedir. Bireyle içten içe sapık olduklarını düşünürler. Kimi kişilerin cinsel obsesyonlarının yanına dini obsesyonlar eklenmektedir.
Hastalık Obsesyonları:
Birey burnu aksa çözümü olmayan bir rahatsızlığa yakalandığını düşünmektedir. Örnek olarak; bağırsakları gaz yapsa bağırsak kanseri, midesi ağrısa mide kanseridir, kalbi çarpsa kalp krizi geçirecektir. Hastalık(lar) ile ilgili kaygı ve korkunun obsesyon düzeyinde hakim olduğu görülmektedir.
Bu obsesyon ve kompulsiyonların dışında, ölüm obsesyonları, zarar görme ve zarar verme obsesyonları, dinsel obsesyonlar, metafizik obsesyonları, saya obsesyonu ve kompulsiyonları, günlük etkinlik obsesyonları, geçmiş obsesyonları, kıskançlık obsesyonları ve romantik ilişki obsesyonları ve kompulsiyonları vardır. Obsesif kompulsif bozukluk sadece temizlikten ibaret değildir.
Neler Yapılabilir?
Bilişsel davranışçı terapi etkili olmaktadır. Amaç, bireylerin düşüncelerin verdiği sıkıntıyı davranış yoluyla gidermesinin önüne geçmektir. Bireylerin yanlış ve kendisinde kaygı, korku yaratan inançlarıyla yüzleşmesini sağlamak, obeseyon ve kompulsiyonları ortadan kaldırmaktır.
Gizem Ürek Psikolojik Danışmanlık
Psikolog Gizem Ürek