Ebeveynlerin tutumları, çocuğunun kişilik özelliklerini geliştirmesinde oldukça önemli rol oynaktadır. Çünkü çocuğun ilk önce model aldığı kişiler anne ve babasıdır. Anne ve babanın tutumlarının sağlıklı ve tutarlı olması, çocuğun ileriki yaşları için daha girişken, sevgi dolu, saygılı, benlik saygısı yüksek, olumlu davranışlar sahip, sorun çözme becerileri gelişmiş bir birey olmasını sağlamaktadır.
En sık karşılaşılan ve bilinen ebeveyn tutumlarından bahsedeceğim.
Baskıcı- Otoriter Tutum
Ebeveynler çocuklarına katı kurallar koyarlar ve bununla birlikte cezalar verirler. Çocuğun özgür iradesi yok sayılır ve anne-babanın sözünden, isteklerinden dışarı çıkmaması beklenir. Yani çocuğun bütünüyle kontrolü anne-babadadır.
Bu tutumda yetiştirilmiş çocuklar genellikle; korkak, otoriteden çekinen, sessiz, sakin, otorite ortadan kalktığında isyankar, güçsüzü ezip, güçsüze saldıran, sadece kendinden isteneni yerine getirmeyi bilen, boyun eğen, sorumluluk almayı bilmeyen, düşük benlik saygısına sahip, kendini değersiz ve sevilemez biri olarak gören bireyler olabilmektedir.
Aşırı Koruyucu Tutum
Ebeveynler adeta çocuğunun üzerine titrerler. Çocuk gereğinden fazla olacak şekilde kontrol altındadır. Çocuğa aşırı olacak şekilde özen gösterilmektedir. Çocuğun her yaptığına müdahale edilir ve çocuğun kendini tanıma, gerçekleştirme sürecine engel olunur. Çocuğun yapması gerekenler ebeveynler tarafından (özellikle anne) yapılır ve çocuk ebeveynlerine bağımlı hale gelir.
Bu tutumda yetiştirilmiş çocuklar genellikler; bağımlı, özgüvensiz, karar almakta güçlük çeken, yapacakları şeyler konusunda hep başkalarından yardım ve destek bekleyen, problemlerle karşılaşıldığında başkasının onun için çözüm bulmasını bekleyen, sorumluluk almak istemeyen, bencil ve çıkarcı bireyler olabilmektedir.
Serbest Tutum
Ebeveynler çocuğunun yanlışına ve doğrusunu hiçbir şekilde karışmazlar. Yanlış veya doğru olmayan bir şey yaptığında bile çocuklarına kızmazlar. Çocuğun istekleri ön plandadır. Çocuk dilediğince davranır, başına buyruk hareket eder. Ebeveynler yaşayarak öğrensin mantığıyla hareket ederler. Neyin doğru neyin yanlış olduğu konusunda çocuklarını bilgilendirmezler. Kural, düzen öğretilmediği için diğer çocuklar ile karşılaşıldığında özellikle misafirlik durumunda ebeveynler zor durumlarla karşı karşıya kalabilmektedir.
Bu tutumda yetiştirilmiş çocuklar genellikle; kendi isteklerini ön planda tutar, istekleri olmayınca hayal kırıklığına uğrayan, kendine olduğundan fazla değer veren, bağımsız, başına buyruk, kibirli, gururlu, doyumsuz ve mutsuz bireyler olabilmektedir.
İlgisiz ve Kayıtsız Tutum
Ebeveynler çocuğuna gerekli zamanı ayırmazlar. Çocuğunu aşırı ihmal ederler. İlgi ve gereksinimlerini karşılamaz, kayıtsız kalırlar. Ebeveynler çocuğunu dışlamakta görmezden gelmekte ve yalnız bırakmaktadırlar. Çocuğun fiziksel ve duygusal ihtiyaçları karşılanmaz. Ebeveyn ve çocuk arasındaki iletişim yetersiz veya kopuktur.
Bu tutumda yetiştirilmiş çocuklar genellikle; saldırgan davranışlar gösteren, özgüveni düşük, iletişim becerileri düşük, sosyal olarak yetersiz, dikkati üstüne çekmek isteyen, beklentileri olmayan, güven duygusu gelişmemiş, sık sık suç işleyebilen ve kendini yalnız hisseden bireyler olabilmektedir.
Geriye kalan ebeveyn tutumlarından ve “Ebeveyn tutumları nasıl olmalı?” sorusunu cevabından haftaya bahsedeceğim.
Gizem Ürek Psikolojik Danışmanlık
Psikolog Gizem Ürek